Karlıova ovası nerede ?

Karlıova ovası nerede? Haritanın ötesinde, kırığın kenarında bir yer

Soruyu net ve iddialı sorayım: “Karlıova ovası nerede?” diye sorup yalnızca bir koordinat mı bekleyeceğiz, yoksa bu ovayı Türkiye’nin kırılgan coğrafya–siyaset–ekonomi üçgenindeki kritik yerine mi koyacağız? Ben ikinci taraftayım. Çünkü Karlıova’yı yalnızca “Doğu’da bir ova” diye geçiştirmek, hem bilime hem de burada yaşayanlara haksızlık.

“Nerede?” sorusunun kuru cevabı yetmez

Evet, coğrafya dersi cevabı şu: Karlıova Ovası, Doğu Anadolu’da, Bingöl ilinin Karlıova ilçesi sınırlarında. Ova, Şerafettin Dağı ile Çavreşi Dağı’nın birbirinden uzaklaşarak genişlediği sahada oluşuyor; Göynük Suyu ve Peri Suyu ovayı kollara ayırıyor. Bu bilgi, yerelin resmi kaynaklarında açıkça yazıyor. ([bingol.ktb.gov.tr][1])

İlçe; Yukarı Fırat bölümünde, yüksek platoların kuşattığı bir coğrafyada ve yaklaşık 1.900 metre rakım bandında yer alıyor. İlçenin merkezinin “ova üstüne” kurulu olması, Karlıova’ya kışın adını veren sert iklimi de açıklıyor. ([Habertürk][2])

Haritaya iğne batırmayı sevenler için konum, 39.30°K – 41.01°D çevresinde; yol ve arazi detaylarını açınca ovayı çevreleyen yerleşim ve kırık topografya okunur hâle geliyor. ([Harita][3])

Kırılgan güzergâh: Üç fayın buluştuğu eşik

Karlıova’yı asıl “yerine” oturtan, yalnızca dağlar ve dereler değil; Türkiye’nin iki büyük fay zonunun (Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu) burada buluşması. Üstelik tablo ikiyle bitmiyor; Varto fay zonu da bu düğüme ekleniyor. Literatürde “Karlıova üçlü eklemi (triple junction)” diye geçen yapı, bölgenin hem jeomorfolojisini hem risk profilini belirliyor. ([Polen][4])

Bunun tercümesi şu: Ovada gördüğünüz düzlük, sanıldığı gibi “statik” bir tabak değil; tektoniğin sürekli yeniden yazdığı bir yüzey. Bu yüzden Karlıova, yalnızca “nerede” değil; “neyin üzerinde” sorusuna da güçlü bir cevap veriyor.

Eleştirel bakış: Neyi atlıyoruz, neleri parlatıyoruz?

1) “Turistik Doğu” romantizmi, risk okuryazarlığını gölgeliyor.

Karlıova adı geçtiğinde kış manzaraları ve pastoral anlatılar öne çıkarılıyor. Güzel; ama deprem tehlikesi ve afet hazırlığı geri planda. Üçlü eklem gerçekliği, yerel yapılaşma, okul güvenliği ve ulaşım planlaması tartışmalarının merkezinde olmalıydı. Değil. Bu, medyanın ve politikanın ortak suskunluğu.

2) Ova, bilimsel vitrin olabilecekken dosyada unutuluyor.

Türkiye’de yerbilimleri eğitimi için ders gibi bir saha. Saha stajları, gözlem rotaları, mikro-müze potansiyeli bariz. Fakat Karlıova, Erzurum–Muş hattındaki diğer durakların gölgesinde kalıyor. “Triple junction” terimi popülerleştirilebilseydi, Karlıova afet bilinci turizminin başkenti olabilirdi. Olmadı. ([ScienceDirect][5])

3) “Nerede?” sorusunu koordinata indirgemek, insanı dışarıda bırakıyor.

Coğrafya yalnızca arazi değil; geçim, ulaşım, eğitim de coğrafyanın parçası. Karlıova ovası, kışın yolların kapanmasıyla pazara erişim dışında kalabiliyor; gençlerin hareketliliği daralıyor. Bu tablo, planlama belgelerinde “iklim uyarlaması + kırılganlık” başlığıyla karşılık bulmalı.

4) Veri tutarsızlığı ve kaynak kalitesi sorunu.

İnternette Karlıova üzerine dolaşan içerikler, rakım ve idari bilgilerde farklı sayılar veriyor; güncelleme ve kaynak gösterme disiplini zayıf. Bu, yerel kararların (ör. imar riski, okul güçlendirme önceliği) “kopyala–yapıştır” bilgiyle alınması demek. Saha–akademi–yerel yönetim üçgeni, tek veri kapısı oluşturmalı.

“Karlıova ovası nerede?” sorusunu genişletelim

Coğrafi yanıt: Doğu Anadolu, Bingöl, Karlıova ilçesi; Şerafettin–Çavreşi arasında, Göynük ve Peri kollarıyla bölünmüş genç bir ova. ([bingol.ktb.gov.tr][1])

Jeolojik yanıt: KAF–DAF–Varto düğümünün hemen yanı; Türkiye depremselliğinin laboratuvarı. ([Polen][4])

Toplumsal yanıt: Kış koşulları ve uzaklıkla sınanan; afet dayanıklılığı, erişilebilir eğitim ve adil yatırım ihtiyacı olan bir havza.

Provokatif sorular: Tartışmayı açalım

Üç büyük fayın düğümündeki bir ova, zorunlu afet okuryazarlığı dersi olmadan “turizm destinasyonu” diye pazarlanabilir mi?

Ulusal müfredatta Karlıova, jeolojik başyapıt olarak anlatılsa, yerel ekonomi ve risk kültürü nasıl değişirdi?

Ovada yeni yatırım düşünenler için jeoteknik zorunluluklar (zemin etüdü, güçlendirme) devletçe neden şeffaf bir veri platformuna taşınmıyor?

Karlıova’yı “uzak” diye etiketlemek, altyapı adaletsizliğini normalleştirmiyor mu?

Sonuç: Yerini bilmek yetmiyor, değerini konuşmak zorundayız

Karlıova Ovası’nın yeri haritada bir nokta değil, Türkiye’nin tektonik ve toplumsal hikâyesinde bir paragraf. Konumu; dağların arasında bir boşluk değil, fayların arasındaki bir eşik. Eleştirelim: Karlıova’yı yalnızca kış fotoğrafı ya da sınav sorusu yapan bakış, hem bilimi hem yurttaşı ıskalıyor.

Çözüm? Açık veri + yerbilimi eğitimi + afet odaklı planlama. O zaman “Karlıova ovası nerede?” sorusu, ezberlenen bir cevap olmaktan çıkar; nasıl yaşayacağız, nasıl dayanacağız, nasıl değer yaratacağız sorularının başlangıcına dönüşür.

[1]: https://bingol.ktb.gov.tr/TR-57004/karliova-ilcesinin-cografi-konumu.html?utm_source=chatgpt.com “Karlıova İlçesinin Coğrafi Konumu – ktb.gov.tr”

[2]: https://www.haberturk.com/karliova-nerede-karliova-hangi-sehirde-ilde-bolgede-htnrd-3823406?utm_source=chatgpt.com “Karlıova nerede? Karlıova hangi şehirde, ilde, bölgede? – Habertürk”

[3]: https://www.harita.gen.tr/ilce/171-bingol-karliova/?utm_source=chatgpt.com “Karlıova, Bingöl İlçe Haritası – Mahalle ve Köyler Detaylı Haritası”

[4]: https://polen.itu.edu.tr/items/10ca9ee8-cf22-43ef-8668-63652f55e71a/full?utm_source=chatgpt.com “Karlıova Üçlü Eklemin’in Kuvaterner Evrimi”

[5]: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0040195116305352?utm_source=chatgpt.com “Tectonic controls on the Karlıova triple junction (Turkey …”